"Taalbeheersing kun je zien als een drempel, of juist een kracht. Mijn meertaligheid neem ik overal met me mee en is echt een verbindende factor.” Katja van der Schans is onderzoeker bij Risbo en, net als de meesten bij Risbo, altijd geïnteresseerd in het bouwen van bruggen tussen wetenschap, onderwijs en maatschappij. Ze spreekt maar liefst 7 talen en heeft een grote interesse in alles wat met inclusie en diversiteit te maken heeft. Vanuit die interesse en passie geeft ze namens Risbo ook met enige regelmaat trainingen en workshop op het gebied van interculturele communicatie.
Katja, waar is die interesse in taal eigenlijk begonnen? Glunderend: “Vroeger, door croissantjes te bestellen op de camping in Frankrijk. Later werd dat alleen maar makkelijker omdat ik op de camping speelde met Franse kinderen, en omdat ik op mijn vijftiende een Frans vriendje kreeg.” Zo werd de basis gelegd voor een warme herinnering, een positieve ervaring die ze opdeed via, of misschien wel dankzij een andere taal. “Ik leer in mijn vrije tijd veel over de relatie tussen emoties, taal, geheugen en associaties. In mijn werk herken ik daar veel van, en daarin wordt elke keer bevestigd hoe wezenlijk taal en taalbeheersing is.”
Risbo is nauw betrokken bij het Sirius network on migrant education, dat bestaat uit verschillende, internationale partners die gezamenlijk onderzoek doen en kennis uitwisselen over diverse aspecten van migrantenonderwijs in Europa. Bij Sirius, maar ook in andere Risbo-onderzoeken, bijvoorbeeld naar de positie van kinderen van EU-arbeidsmigranten (in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, red), is Katja regelmatig betrokken voor de focus die binnen een dergelijk onderzoek wordt gelegd op onderwijs.
Katja vertelt: “We doen allerlei onderzoeken op verschillende niveaus van onderwijs, maar in basis begint het natuurlijk bij waar je wieg staat, en hoe je vervolgens in het Nederlandse onderwijssysteem belandt. In ons onderwijs gold lange tijd het beleid dat het Nederlands de enige taal op school mocht zijn en dat niet Nederlands-sprekende kinderen ook thuis Nederlands moesten oefenen. Vanuit de wetenschap weten we inmiddels dat dit echt niet ok is. Taal is heel sterk verbonden aan identiteit, en als je die verbiedt is dat heel ingrijpend en stressvol, zeker voor kinderen. Scholen moeten bewuster en inclusiever met taal omgaan. Juist voor de leerbereidheid en cognitieve verwerking van kinderen kan het beter zijn om bijvoorbeeld in hun eigen taal te kunnen en mogen overleggen.”
“Verbinding is voor mij een van de allerbelangrijkste dingen die er is. En taal helpt daarbij."
Voor een polyglot als Katja is taal geen belemmering. Sterker nog, het is een krachtig middel om contact te maken, of zoals ze zelf zegt: om te verbinden. “Verbinding is voor mij een van de allerbelangrijkste dingen die er is. En taal helpt daarbij. Ik had in een van mijn trainingen een Poolse student en na afloop bedankte ik haar in het Pools. Dat raakte haar zó. Het was voor het eerst dat ze hier in haar moedertaal werd aangesproken, en dat emotioneerde haar – en mij ook.” Wat raakte jou dan op dat moment? “Het raakte me dat ik dat voor haar kon doen, dat ik haar op die manier op haar gemak had gesteld, was heel bijzonder,” blikt Katja terug.
Ze gebruikt het als voorbeeld van hoe je een brug kunt slaan, en wat het gebruik van taal kan betekenen op maatschappelijk niveau. “Kijk naar de huidige verdeeldheid in de maatschappij en de groepen die bijna afgescheiden leven, zowel praktisch als emotioneel. Ik denk dat veel mensen vanaf het begin het gevoel hebben gehad er niet bij te horen en daardoor defensief zijn geworden. Hierdoor is men geneigd de eigen groep op te zoeken en géén verbinding meer te leggen. En dat wekt ook weer een defensieve reactie van de goegemeente op. Als je een brug wilt slaan en zorgen dat mensen zich begrepen voelen, begin dan met taal. Dat creëert goodwill, werkt contact en actieve participatie in de hand en kan echt helpen tussen de verbinding tussen instanties en burgers, en aan de sociale cohesie in het algemeen.”
"We leven in een diverse maatschappij, en ik kies ervoor om daar iets positiefs van te maken.”
Katja pleit vurig over dit onderwerp, en raakt er niet over uitgepraat. Ik vraag haar in hoeverre dit voortkomt uit hoe ze is opgevoed en opgegroeid. Met twee ouders die pedagogiek hebben gestudeerd lijkt het volkomen logisch dat haar persoonlijke en professionele interesse zich op deze manier hebben ontwikkeld. “Weet je, ik was van jongs af aan al bezig met vriendjes maken, ongeacht de taal die we wel of niet deelden. En dat doe ik nog steeds. Voor veel mensen is het onbekende spannend en leidt dat vaak tot negatieve energie. Dat wil je toch voorkomen? Voor mij is de mogelijkheid om contact te maken met nieuwe mensen en hen een welkom gevoel te geven, zo'n rijkdom! We leven in een diverse maatschappij, en ik kies ervoor om daar iets positiefs van te maken.”
Workshop Interculturele Communicatie
- Gerelateerde content
