Veerkracht en weerbaarheid tegen sociale spanningen

Om sociale stabiliteit in de samenleving te bewaken en bevorderen, is het van belang om preventieve (beleids)maatregelen te nemen en goed gebruik te maken van beschermende mechanismen in de samenleving. Dat blijkt uit het rapport ‘Veerkracht en weerbaarheid tegen sociale spanningen’ van onderzoeksbureau Risbo, verbonden aan Erasmus Universiteit Rotterdam, in opdracht van de directie Samenleving en Integratie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Het rapport is een wetenschappelijke beschouwing van maatschappelijke fenomenen, risicofactoren en beschermingsmechanismen om de sociale stabiliteit in Nederland te behouden.

Superdiversiteit en sociale stabiliteit

Nederland is uitgegroeid tot een superdiverse samenleving waarin mensen uit alle delen van de wereld samenleven. Deze superdiverse samenleving is dynamisch: rollen, posities en identiteiten liggen, in vergelijking met vroeger, voor veel mensen steeds minder vast. Het gaat niet alleen over migratieachtergrond of opleiding, maar over veel meer soorten diversiteit, in combinatie met elkaar. Deze diversiteit brengt op veel vlakken verrijking, maar kan ook conflicten en sociale spanningen veroorzaken. De spanningen in Amsterdam rondom het Israëlisch-Palestijns conflict, de escalatie in de Eritrese gemeenschap in Den Haag of de protesten tegen de AZC's zijn hier recente voorbeelden van.

Onderzoekers Katja van der Schans en Dennis de Kool werkten in deze beschouwing daarom aan een antwoord op de vraag: ‘Hoe kan de veerkracht en weerbaarheid van de superdiverse samenleving worden versterkt tegen fenomenen die de sociale stabiliteit bedreigen?’

Enkele kernbevindingen zijn:

In de superdiverse samenleving kan de interactie tussen drie belangrijke maatschappelijke fenomenen sociale spanningen veroorzaken, namelijk ongewenste polarisatie, marginalisatie en extremisme;
Bij veerkracht en weerbaarheid kunnen drie analyseniveaus worden onderscheiden, namelijk individuele burgers (microniveau), groepen (mesoniveau) en de samenleving (macroniveau), die ieder een rol spelen in de sociale stabiliteit;
Feitelijke polarisatie, marginalisatie en extremisme vormen pas een risico op destabilisatie als ze escaleren en uitmondden in ongeoorloofde of gewelddadige actie.

Hulpbronnen

In het rapport concluderen de onderzoekers dat het kantelpunt van sociale stabiliteit naar sociale instabiliteit niet eenduidig is te bepalen. Maar wanneer bij een escalatie geweld uitbreekt, is het te laat. Het Risbo-onderzoek toont aan hoe belangrijk het is om in beleid in te zetten op een brede, preventieve benadering van sociale spanningen. Dat kan door gebruik te maken van sociale, culturele en psychologische hulpbronnen en door proactief de verbinding tussen groepen en binnen de samenleving te faciliteren en houden. Juist die verbinding op alle niveaus kan escalatie helpen voorkomen.