Kennisoverdracht en capaciteitsopbouw: Nederlandse ondersteuning van erfgoedprofessionals

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 

Veel mensen associëren Nederlands erfgoed met gebouwen of andere zaken in Nederland – maar, zoals de website van de RCE vermeldt: ‘erfgoed stopt niet bij de landsgrens’. Ook buiten Nederland is ons erfgoed te vinden; denk aan Nederlandse kunst in buitenlandse musea, koloniale gebouwen en Nederlandse scheepswrakken. “Dat is allemaal erfgoed waar we wat van vinden, maar niet altijd wat mee kunnen: een gebouw kun je bijvoorbeeld niet claimen,” legt Remco uit. “Maar we krijgen wel vragen over bijvoorbeeld onderhoud en restauratie van dat gebouw.” 

Remco werkt sinds een jaar bij de RCE en is er helemaal op zijn plek. “Ik heb per ongeluk een droombaan gevonden, het is echt fantastisch wat ik hier allemaal mag en kan doen.” Hiervoor werkte hij lange tijd voor het Institute for Housing Studies van de Erasmus Universiteit Rotterdam, waar hij al regelmatig te maken had met de RCE. In die tijd leerde hij ook Risbo kennen, bijvoorbeeld door het behalen van zijn Basiskwalificatie Onderwijs. Daarnaast schakelden IHS en RCE de hulp van Risbo in om het Urban Heritage Strategies-project in coronatijd om te bouwen tot een online programma, en na de pandemie tot een hybride programma.  

Remco en zijn RCE-collega’s houden zich met name bezig met kennisuitwisseling en capaciteitsopbouw, bijvoorbeeld door het trainen van museumprofessionals in andere landen. Dat is door de jaren heen wel veranderd, vertelt Remco: “Culturele diplomatie heeft lang een ‘sausje’ gehad van beïnvloeding en culturele of intellectuele superioriteit. Dat is met de tijd en veranderde inzichten en verhoudingen gegroeid naar: hoe gaan we om met gezamenlijke uitdagingen, zoals klimaat en toerisme, en wat kunnen we van elkaar leren?”  

Capaciteitsopbouw 

Nederland, en de RCE in het bijzonder, werkt bij voorkeur aan projecten die andere landen ondersteunen in hun eigen kennis- en capaciteitsopbouw op het gebied van onderhoud en beheer van cultureel erfgoed. Dat komt bijvoorbeeld tot uiting in het Nederlandse teruggavebeleid van objecten die in de koloniale periode (onrechtmatig) mee zijn genomen naar Nederland. Het gaat dan niet alleen over het teruggeven van de objecten in kwestie: Als de ontvangende lokale partner daarom vraagt kan de RCE ook  ondersteunen in het toekomstig beheer van die objecten. “Het komt regelmatig voor dat we dan een reeks trainingen uitrollen om die lokale partner te versterken in de benodigde kennis en expertise,” vertelt Remco.  

Een van zijn taken is om de organisatie van de trainingsprogramma’s van de RCE voor buitenlandse partners te centraliseren en professionaliseren. Didactiek speelt daarin natuurlijk een belangrijke rol, op verschillende niveaus. Zo is hij met een aantal collega’s begonnen met het ontwikkelen van een basiscurriculum voor een training collectiemanagement. Remco werkte hiervoor nauw samen met Esther Schut en William Pitz van Risbo, die een aantal ontwerpsessies begeleidden. Het basiscurriculum draait om het managen van een collectie en wat daar allemaal bij komt kijken. De exacte inhoud is inwisselbaar en aan te passen op de context, collectie en professionaliteit van de betreffende partner die getraind wordt.  

Train-the-trainer-trainingen 

“Voor onze trainers is het belangrijk om te leren werken met dat basiscurriculum. Ze moeten didactisch goed onderlegd zijn – bijvoorbeeld op het gebied van activerende werkvormen en presentatievaardigheden – maar ook  voldoende handvaten hebben om van dat basiscurriculum maatwerk te maken,” legt Remco uit. “Waarbij ze dus goed weten hoe ze moeten zorgen voor constructive alignment, maar ook ruimte inplannen voor groepswerk en presenteertijd bijvoorbeeld.” 

Risbo organiseerde daartoe een aantal ‘4T-sessies’: Train-the-trainer-trainingen’. Dit zijn sessies die gericht zijn op het opleiden van de trainerspool van RCE: de collega’s die worden uitgezonden om trainingen in het buitenland te geven. Remco volgde zelf ook de 4T-sessies. “Ik heb natuurlijk mijn BKO, maar ik heb geen museale achtergrond. Door zelf mee te doen fris ik mijn didactische kennis op en leer ik tegelijkertijd bij op het gebied van collectiemanagement.”   

Die ‘Risbo-rugzak’ helpt ook in de rest van Remco’s werk. Binnenkort vertrekt hij voor de RCE naar Japan voor een aantal kennisuitwisselingen met twee Japanse nationale musea waarbij het bespreekbaar maken van ingewikkelde, gevoelige historie centraal staat. “Door mijn Risbo-trainingen weet ik niet alleen goed hoe ik mezelf kan positioneren in een workshop en wat bijdraagt aan gespreksleiderschap,” vertelt Remco, “maar ik heb ook geleerd hoe ik activerende werkvormen kan inzetten die bijdragen aan een goede werksessie.” 

Practice what you preach 

Remco is heel blij met de samenwerking met Risbo, in het bijzonder met Esther en William. “Risbo is een heel fijne partner. Ik vind eigenlijk alle Risbo-collega’s waar ik door de jaren heen mee heb gewerkt leuke, open mensen, die goed zijn in hun werk. Ze zijn punctueel, ze werken gestructureerd, ook in het opvolgen van het contact. Inhoudelijk is het prettig dat ze flexibel zijn in de vormen van ondersteuning. Ik kan echt met al mijn vragen bij ze terecht. Ze nemen je bovendien op veel fronten werk uit handen, maar reiken ook altijd materialen aan waar je zelf mee verder kan.” 

Wat bedoelt hij met open? Remco licht toe: “Ze zijn niet bang om eerlijke feedback te geven, dus om je ergens mee te confronteren, maar dat doen ze altijd respectvol en constructief. Ze leggen goed uit wat ze bedoelen. They practice what they preach. Ik werk niet voor niets graag met ze, en wil dat ook zeker blijven doen.” 

Tekst: Hanna van Impelen-Emmering

Meer weten over de Train-the-Trainer-Trainingen?

Geef jij trainingen of begeleid je regelmatig collega’s in werksessies, kennisdeling of instructies? Wil je sterker in je rol staan als trainer? De Train-the-Trainer-Trainingen (4T) bieden jou de praktische (didactische) handvatten om jouw trainingen effectief, activerend en professioneel vorm te geven. De 4T-training is gebaseerd op de inhoud van de Basiskwalificatie Uitvoering, maar speciaal ontwikkeld voor professionals die een rol vervullen als trainer, begeleider of projectleider. De focus ligt op het versterken van didactische en presentatievaardigheden in een interactieve en veilige setting, zonder toetsing of lesobservatie. Esther of William vertellen je er graag meer over!